Na een vermoeiende werkdag (geen airco) besluit ik op mijn veranda te gaan vertoeven en met mijn laptop op schoot bij te komen en lekker van me af te schrijven.
We gebruiken al een tijdje een camera en één of wellicht meerdere objectieven. In eerste instantie zijn we blij met de resultaten, maar na een tijdje begint het gevoel te knagen dat het beter moet kunnen. We willen meer bereik en/of daarnaast wellicht ook een betere resolutie. We surfen op het web langs de diverse reviews op zoek naar het beste objectief wat binnen je budget valt. We slaan de introductie maar over en openen zo snel mogelijk de testresultaten, waarbij vooral de scherpte goed wordt gevalideerd. Populaire sites zijn http://www.dxo.com en http://www.the-digital-picture.com. Het liefst willen we merktrouw blijven, maar nu blijkt dat de veel goedkopere concurrent veel beter (lees scherper) lijkt te zijn. Wat nu? In onze twijfel leggen we de kwestie voor aan het forum en dan komt er een stortvloed van meningen los, waarbij het nog maar de vraag is of de antwoorden objectief zijn. Wij particulieren, waarbij de meeste onder ons zich mogen scharen, hebben namelijk niet alle alternatieven naast elkaar liggen. Dus geven we een mening over het objectief welke we (hopelijk) zelf in ons bezit hebben. Je hebt je zuurverdiende centen besteed aan een objectief en dan is het lastig, misschien zelfs onmogelijk om de nadelen van je aankoop te benoemen. Als het goed is ben je dolblij met je aankoop en zal je vooral lofzang uiten over de kwaliteiten van het door jouw gekozen objectief, al is het maar om de aankoop voor jezelf te kunnen verantwoorden. O ja, ook ik heb me daar vaak aan schuldig gemaakt, uiteindelijk is niets menselijks mij vreemd.
Na mijn laatste aankoop, waarbij ik tegen alle testresultaten in toch heb gekozen voor het duurdere en volgens diverse testen in scherpte achterblijvend objectief, meen ik jullie deelgenoot te maken van mijn overpeinzingen.
De stelling is dan ook: “Scherpte…, zwaar overschat of toch niet?”
Ik ben van mening dat velen onder ons zich blindstaren op de testresultaten van de diverse reviews en na aankoop de resultaten bekijken/controleren op een (hopelijk) goede monitor en het liefst ingezoomd op 100% of meer… Wederom, ook ik maak me daar schuldig aan.
Of dat heel zinvol is, is nog maar de vraag…
Laten we eens wat zaken op een rijtje zetten.
Testresultaten
Allereerst worden de testen van een objectief in een ‘laboratorium’ uitgevoerd waarbij voor een testopstelling is gekozen en men gebruik maakt van software om de resultaten te analyseren. De fabrikanten zelf leveren ook MTF-grafieken mee. Naar mijn idee zeggen dit soort grafieken wel iets over de resolutie van een objectief, maar geven geen goed beeld over de algehele prestaties. Nikon levert één of twee MTF-grafieken mee, afhankelijk of het een prime- of zoomobjectief is, waarop de testresultaten op het gebied van resolutie worden getoond op de uiteinden van het bereik en met het grootste diafragma. Leuk, maar hoe het objectief presteert op de tussenliggende lengtes en/of kleinere diafragma’s daar hebben we nog steeds geen goed beeld van. Een goede reviewer zal overigens wel meerdere staatjes laten zien van de tussenliggende lengtes en diafragma’s. Daarbij komt dat veel objectieven prima presteren bij kleinere diafragma’s, dus in dat licht bezien is het wel weer logisch dat de MTF-grafieken op deze wijze worden bepaald. Overigens kun je geen MTF-grafieken tussen verschillende merken vergelijken. Elke fabrikant stelt zijn eigen normen vast voor het opstellen van een MTF-grafiek. Dus kun je alleen verschillende objectieven vergelijken tussen objectieven van hetzelfde merk. Toch is ook dat vergelijk heel relatief.
Kijk bijvoorbeeld eens naar de MTF-grafiek van een Nikkor 50mm f/1.4:
En nu de MTF-grafiek van een Nikkor 24-70 f/2.8 VR:
Als we de grafieken vergelijken dan is de conclusie dat de zoomlens veel scherper is. Echter, de MTF-grafiek van de 50mm is gebaseerd op een diafragma waarde van f/1.4 terwijl die van de zoom is gebaseerd op f/2.8. Bovendien is het bereik van de grafieken verschillend, namelijk 50mm versus 24/70mm. Mijn ervaring is (ik bezit beide lenzen) dat de 50mm op z'n minst net zo scherp is op f/2.8 als de zoomlens op 50mm met f/2.8. Min of meer appels met peren vergelijken, lijkt me…
Niettemin, er spelen volgen mij veel te veel variabelen een grote rol, zoals:
- Testopstelling
Ik ga er maar vanuit dat de testen steeds met exact dezelfde testopstelling en software worden uitgevoerd. Echter, de testopstelling en de analysesoftware kan variëren per site en daarmee ook de uiteindelijke resultaten en de conclusies die daaraan worden verbonden.
- Productvariatie
Het is algemeen bekend dat bij de goedkopere concurrenten de variatie op kwaliteit kan verschillen. Kwaliteitscontrole kost simpelweg heel veel geld en hoe beter de controle, hoe groter de uitval. Uiteindelijk betalen wij consumenten deze kosten of op zijn minst een deel daarvan. Voordeel is dan wel dat je met grotere zekerheid de kwaliteit in huis haalt die je mag verwachten van een product. Overigens, bij aankoop van de goedkopere concurrent kun je hierbij simpelweg heel veel geluk hebben. Juist bij jouw exemplaar valt alles op zijn plek en heb je ‘per ongeluk’ een topproduct waar helemaal niets mis mee is. Andersom kan natuurlijk ook. Als reviewers slechts één exemplaar testen dan speelt de productvariatie wel een hele grote rol in de uiteindelijke eindbeoordeling. Helaas moet ik vaststellen dat ook Nikon af en toe een steekje laat vallen. Hoe is het anders uit te leggen dat de ene reviewer het product als absolute top beoordeelt, terwijl de ander het product teleurstellend vindt? Volgens mij is een test en de conclusies die daaraan worden verbonden alleen relevant als er op zijn minst een aantal exemplaren van het product aan de tand worden gevoeld en daarbij de gemiddelden opneemt in de diverse grafieken.
Externe factoren
Elke trilling, extern of intern zal de scherpte van een foto nadelig beïnvloeden. Vooral landschapsfotografen zijn als geen ander bezig om deze invloeden zoveel mogelijk te elimineren. Als je echt scherpe foto’s wilt maken dan dien je dit te doen met een stabiel statief met bijbehorend balhoofd. Tevens wordt de autofocus uitgeschakeld en wordt overgegaan op manuele scherpstelling. Ook wordt de spiegel vooraf omhoog gezet, zodat er geen interne trillingen aanwezig zijn die wederom de scherpte nadelig beïnvloeden. Daarnaast wordt gebruik gemaakt van een afstandsbediening. Op deze wijze worden alle mogelijke nadelige invloeden geëlimineerd om tot een zo scherp mogelijke foto te komen. Echter, we kunnen helaas geen invloed uitoefen op het weer, dus wind kan een behoorlijk spelbreker zijn bij het verkrijgen van een heel scherpe foto. Bovendien speelt ook atmosferische vervuiling een mogelijke rol bij de scherpte van een foto. Hoewel de vervuiling niet direct zichtbaar is, ze speelt een niet onbelangrijke rol bij de wijze waarop het licht of beter gezegd, welk licht in de lens valt en zal daarom wederom een nadelige invloed hebben op het uiteindelijke resultaat. Zijn de weersomstandigheden optimaal, dan maar hopen dat er geen vrachtwagen voorbijrijdt op het moment dat jij het ultieme moment gaat vastleggen…
Menselijke factoren
Bij andere vormen van fotografie wordt meestal geschoten vanuit de hand. En dan gaat de menselijk factor een grote rol spelen bij de uiteindelijke scherpte van een foto. Uiteraard hebben we ons bekwaamd en zijn de meesten onder ons in staat om een zo stabiel mogelijke houding aan te nemen. Tevens stellen we het ademen eventjes uit. Toch is het onmogelijk volledig trillingvrij te zijn. Je hartslag kun je simpelweg niet uitzetten. Ikzelf probeer het ritme van mijn hartslag te volgen en de shot te nemen tussen twee hartslagen in. Uitermate vermoeiend overigens, maar het heeft vaak een positief effect. Je mag hieruit opmaken dat in dit geval de scherpte vanuit een laboratoriumtest nooit zal worden gehaald. Ik heb jarenlang met een 18-200 DX VR rondgewandeld. Dit objectief (superzoom) staat niet bekend als het scherpste objectief. Niettemin heb ik er wel degelijk behoorlijke scherpe foto’s mee geschoten. Blijkbaar op een dag dat alles meezat. Perfect weer, weinig atmosferische vervuiling en een uitgerust, ontspannen gevoel (vaak tijdens de vakantie). Probeer maar eens een scherpe foto te maken als je heel erg moe bent of lijdt aan stress.
Output
Zelden worden foto’s op volledig formaat of groter afgedrukt. Meestal bewonderen wij onze foto’s op prachtige, hoge resolutie monitoren. Tja, hierop is goed te zien of een foto al dan niet scherp is. Maar als we anderen deelgenoot willen maken van onze creaties dan dienen we de foto’s te verkleinen en te comprimeren, zodat ze op het web kunnen worden geplaatst. Helaas gaat dan alle subtiliteit van de scherpte verloren en blijft alleen de perceptieve scherpte over.
Beleving
Soms overkomt het me dat ik heel enthousiast een foto laat zien aan mijn directe omgeving en bijna hyperventilerend zwijmel over de enorme scherpte van een foto, er lauwtjes wordt gereageerd en waterig wordt gestaard naar het scherm. Een leek is niet bezig met scherpte. Als dat zo zou zijn dan zou iedereen een kwaliteitscamera en bijbehorend objectief hebben aangeschaft. Helaas wordt de iPhone of een ander mobiel apparaat het meest gebruikt voor het vastleggen van bijzondere momenten. Overigens verbaas ik me steeds vaker over de verbluffende kwaliteit van de foto’s die met zo’n apparaat zijn geschoten. Mijn punt is dat een leek veel eerder kijkt naar de compositie en/of emotie, al dan niet onbewust. Een foto waarop de emotie ervan afspat is vele malen boeiender dan een louter scherpe foto.
Perceptie
Wat is nu precies scherpte? Ja, de hoeveelheid details die je kunt onderscheiden. Maar heeft dit altijd met scherpte te maken? Het verhogen van het contrast heeft enorm veel effect op de perceptieve scherpte van een foto. Overigens is het achteraf verscherpen van foto’s niets meer dan het verhogen van het contrast om de verschillende lijnen. Weliswaar zeer subtiel en de algoritmes die hiervoor worden toegepast zijn zeer geavanceerd. Echter, de foto’s worden echt niet scherper. Uiteraard oogt het allemaal wel scherper. Ik hou van natuurlijke kleuren en natuurlijke details. Helaas zie te vaak de storende effecten van niet goed verscherpte foto’s. Meestal wordt de verscherping veel te grof uitgevoerd waarbij de artefacten van de verscherping duidelijk gaan opvallen. Het menselijk oog is een ongelooflijk geavanceerd instrument dat in staat is om heel veel details te onderscheiden. Maar onze ogen hebben ook een aantal zwakke kanten. We hebben namelijk een betrekkelijk smal blikveld welke we als scherp ervaren. Alles daarbuiten is heel vaag en onduidelijk. Maar omdat we heel snel het blikveld kunnen verleggen wordt dit niet als zodanig ervaren. Bovendien neemt de scherpe waarneming af met het toenemen van de afstand. Het menselijk oog is een prime, we kunnen er niet mee inzoomen. Waarom kijken we dan naar onze foto’s op 100 procent? Terug naar perceptie van scherpte. Hieronder een aantal voorbeelden. Alle foto's zijn geschoten met behulp van een statief en timer. ISO waarde stond vast op 100. Lengte was 70mm. Daarna de foto's ingelezen in Lightroom. Er is geen bewerking toegepast, behalve het gebruik van het standaard cameraprofiel.
Hieronder de originele foto van een krijgertje. Geen bijzonder mooi horloge, dus ook geen bijzonder mooi plaatje...
De foto is gemaakt op 70mm en een diafragma van f/2.8:
Dan dezelfde foto, maar 100% ingezoomd:
De foto oogt wat soft. Toch zijn de details wel duidelijk waar te nemen. Het contrast is wat laag.
Dan dezelfde foto, 100% ingezoomd, maar met een diafragma van f/5.6:
Veel beter, nietwaar?
Wederom de foto van f/2.8 maar nu met een aanpassing, namelijk de contrastregelaar op 50:
Nu toont de foto minder soft. Ik heb dus geen subtiele verscherping toegepast, maar door het contrast globaal te verhogen krijg je andere perceptie van de scherpte.
Samenvattend, wij (inclusief ondergetekende) zijn naar mijn mening veel te veel met scherpte bezig. Controleren alle resultaten van de diverse testen. We genieten van de vele discussies hierover op het forum. Maar er zijn nog veel meer factoren die een net zo grote rol spelen bij het maken van een foto of het uiteindelijke eindresultaat.
- Afwerking/bouwkwaliteit
Het is prettig als een product (zowel camera als objectief) zonder problemen onder alle slechte omstandigheden zijn mannetje staat (bijvoorbeeld stof, water en wat meer…). Landschap- of straatfotografen willen een product dat weersbestendig is en misbruik, in de goede zin des woord, moeiteloos weerstaan.
- Reductie van trilling
VR kan soms heel nuttig zijn onder slechte lichtomstandigheden. Wanneer je vaak onder zulke omstandigheden uit de hand foto’s moet schieten is VR een onmisbaar hulpmiddel. Uiteraard alleen wanneer statische objecten worden vastgelegd.
- Snelheid van een objectief in combinatie met de ISO-prestaties van de camera
Jouw objectief kan nog zo scherp zijn, als de ISO-prestaties van je camera onder de maat zijn dan kan er als snel ruis ontstaan met scherpteverlies als resultaat.
- Snelheid van het autofocus systeem
Sportfotografie vraagt om een zeer snelle autofocus. Hoe sneller de autofocus, hoe meer blijvers er worden geschoten.
- Subjectieve aspecten
In een ander draadje heeft Ator mijns inziens uitstekend verwoord welke subjectieve aspecten een rol spelen bij kwaliteitsbeleving.
Ik heb twee vergelijkbare lenzen liggen waarvan de ene het niet is en de andere me meer aanspreekt. Gedeeltelijk kan ik het verklaren met scherpte en chromatische aberratie en contrast maar er is meer. Dat 'meer' geeft me een beter gevoel maar ik kan het niet goed vertalen in eigenschappen. Als ik het probeer kom ik uit op wollige termen als volheid, directheid en aanraakbaarheid.
Wij mensen zijn erg gevoelig voor de kleinste visuele verschillen in bijvoorbeeld huid, en zelfs al is het niet bewust, daar reageren we wel op. Dit zijn wel de subtiliteiten die in het grof geweld van het op een forum beoordelen van een plaatje nauwelijks aan bod komen.
- Compositie en emotie
Dit zijn nog steeds belangrijkere aspecten dan scherpte. Ikzelf kan heel erg genieten van foto’s die zijn geschoten in de vorige eeuw, toen we nog analoog bezig waren. Foto’s waarop beleving centraal staat.
Afhankelijk van het type fotografie kan één aspect de doorslag geven. Bij voorkeur hebben we de perfecte camera, dan wel objectief. Helaas zijn alle producten het gevolg van compromissen. Misschien zijn fabrikanten in staat om een bijna perfect product af te leveren, maar daar zal dan een bijbehorend prijskaartje aan hangen wat maar voor weinigen onder ons is weggelegd. Dus moeten we het doen met een compromis. Zoveel mogelijk kwaliteit voor zo weinig mogelijk geld. Maar de kwaliteiten die we zoeken in een product is voor iedereen anders en zeer afhankelijk van het dagelijkse gebruik. Natuurlijk willen we een product waarbij zoveel mogelijk kwaliteiten zijn samengevoegd. Scherpte is daar één van.
Ik beweer echt niet dat scherpte onbelangrijk is, maar soms wordt er te veel nadruk op gelegd. Scherpte is een belangrijk aspect binnen de fotografie, maar wel slechts één van de vele andere belangrijke aspecten.
Voor mij is belangrijk om te genieten van mijn camera met bijbehorende objectieven en probeer vast te leggen wat me raakt. Met een camera in de hand bezie ik de wereld om heen anders dan zonder. Veel intenser, met oog voor detail. Dat kan met elk product in elke prijsklasse. Natuurlijk zal het eindresultaat beter zijn met kwaliteitsproducten, maar doorslaggevend is de kwaliteit van de fotograaf zelf. Ik behoor niet tot de beste fotografen, maar geniet wel van mijn hobby. Ik kan het me veroorloven om mooie producten te gebruiken, maar besef dat het slechts hulpmiddelen zijn. Het maakt me in elk geval geen betere fotograaf. Wel zorgt het ervoor dat ik met ontzettend veel plezier mijn camera pak om mijn creativiteit te botvieren. Het eindresultaat is niet bestemd voor de hele wereld, maar slechts voor mijzelf en in mindere mate voor de kleine kring mensen om me heen.
Misschien raak ik sommigen onder ons in negatieve zin. Dat is geenszins de bedoeling.
Andere meningen worden bijzonder op prijs gesteld.
Vriendelijke groet,
Ton