Oef, complexe onderwerp en een lang antwoord. Dit komt voort uit de nieuwe 'privacy wetgeving' die in mei 2018 ingaat. Deze is opgelegd door de Europese Unie (met instemming van alle lidstaten). Vanuit mijn werk ben ik bezig met die wetgeving. Ik heb e.a. opgezocht in verschillende bronnen en waar mogelijk voorzien van links (soms ook Wikipedia, niet altijd even accuraat maar in dit geval klopt het vrij aardig). Ik liep hier zelf vorig jaar al tegenaan bij een schoolmusical...
Wel even een 'disclaimer': Ik ben géén jurist en ik zit niet in de hoek jongeren/scholen, maar ik ben redelijk ingevoerd in het onderwerp en bekend met de principes. Verder verandert de interpretatie tot op heden nog wel eens, dus e.a. is niet definitief!
Eerst even onderscheid aanbrengen in de soorten wetgeving, je raakt er namelijk 3 in je vraagstelling:
--------------------------------------------
1.
Vrije nieuwsgaring is "
het recht van elke burger om inlichtingen en denkbeelden te ontvangen en te garen zonder inmenging van enig openbaar gezag en ongeacht grenzen". Bij een schoolfeest of de jaarlijkse sportdag is er geen sprake van inlichtingen of denkbeelden in de zin van die wet
(bij een protestactie van leerlingen mogelijk wel). Echter, vrije nieuwsgaring is niet van toepassing want dat gaat over het
'vergaren' van informatie. Jij hebt het over
'verspreiden' van informatie, wat aan meerdere wetten is gebonden (zie 2 en 3) Journalisten genieten hierbij een mate van wettelijke bescherming (=
Persvrijheid, niet te verwarren met Vrije Nieuwsgaring). Een 'gewone' burger kan daar niet zomaar beroep op doen en in dit kader genieten minderjarigen tot 16 jaar ook nog extra bescherming. Ik denk met redelijke zekerheid te kunnen stellen dat vrije nieuwsgaring en persvrijheid in deze context niet van toepassing is.
2.
Portretrecht: Zodra een persoon het hoofdonderwerp van een foto is, heeft deze portretrecht. Je hoeft geen toestemming te hebben om die foto te maken of bewaren, maar wel om te publiceren. Van een '5 mensen regel' heb ik niet eerder gehoord, mogelijk een stukje jurisprudentie? Maar ik kan je wel met redelijke zekerheid vertellen dat wanneer 1 persoon duidelijk prominent en scherp in beeld is terwijl er 9 (of 99) mensen mensen vaag/wazig op de achtergrond staan, die persoon zijn portretrecht waarschijnlijk wel kan doen gelden. Het laatste woord daarin heeft een rechter. Maar ook dit is niet relevant, want het wel of niet hebben van portretrecht sluit de privacy wetgeving niet uit; ze zijn complementair. En de privacy wetgeving is in principe al van toepassing zodra iemand
herkenbaar in beeld komt.
3. Dan nu waar het echt om gaat: De 'privacy wetgeving' (nu de Wet Bescherming Persoonsgegevens (WBP), later de Algemene Verordering Gegevensverwerking (AVG)). Tot op heden was wetgeving reactief (
lees: achteraf) en relatief weinig toegepast, een papieren tijger dus. De nieuwe wetgeving op basis van de Europese
General Data Protection Regulation (GDPR) is een heel ander verhaal. Deze is bedoeld om de controle over data terug te geven aan de burger en om organisaties die zulke gegevens bewaren te dwingen pro-actief met deze wetgeving om te gaan. Dat betekent een strenge interpretatie van de wet, strenge controle en hoge boetes (tot in de miljoenen). Let wel, er zitten nog veel grijze gebieden in deze wet en e.a. zal soms pas na jaren en meerdere uitspraken van rechters duidelijk worden. Maar tegelijkertijd is deze wet bedoeld om te laten zien dat het menens is en de consensus is dat deze wet zeer streng te worden geïnterpreteerd. Dit alles wordt beoordeeld door de
Autoriteit Persoonsgegevens (en die mogen uitspraken doen en forse boetes opleggen). Géén papieren tijger dus.
Om een goed beeld te krijgen van wat dit betekent voor scholen en fotografie van leerlingen in het bijzonder, is het nuttig om even deze links door te lezen:
-
De AP over beeldmateriaal van kinderen op scholen
-
Over de nieuwe wetgeving en scholen in het algemeen
-
Over het fotograferen van leerlingen
De eerste link is van de Autoriteit Persoonsgegevens. Die stelt het al vrij helder. De laatste 2 links zijn de interpretatie van de nieuwe wetgeving door een gespecialiseerde jurist; uiteraard de interpretatie van één persoon, maar wel een gangbare interpretatie en wat hij stelt is in lijn met andere aspecten van de nieuwe wetgeving die ik ken. Oftewel, zeer aannemelijk.
--------------------------------------------
Dan een poging om je vragen te beantwoorden:
"Het hoofdbestuur zegt dat dit vanuit de overheid wordt opgelegd"..
Dat klopt:
a. De gangbare interpretatie is dat beeldmateriaal waarbij mensen herkenbaar in beeld komen ook worden beschouwd als een persoonsgegeven.
b. Ongeacht leeftijd geldt dat er een goede grondslag óf expliciete toestemming nodig is voor gebruik, opslag en publicatie van die gegevens (foto's). Lang verhaal kort, er is geen grondslag waar het schoolfoto's betreft, dus expliciete toestemming is nodig.
c. Voor minderjarigen tot 16 jaar is speciale bescherming van toepassing.
d. De wetgeving is van toepassing op
organisaties; hieronder vallen expliciet ook overheden en scholen. Dit geldt niet voor natuurlijke personen.
e. De foto's die je bewaart moeten afdoende beveiligd zijn (denk aan beveiliging tegen hacken etc).
Dus ja, ze moeten toestemming vragen. Sterker nog, dat moeten ze zelfs jaarlijks doen (al is dat relatief eenvoudig te regelen, maar niet stilzwijgend!). Zie voor een praktische invulling de
link hierboven. Als ze hier niet aan voldoen is de school in overtreding van de wet (mag niet) en riskeren ze hoge boetes (wil je niet). Maar waar het om gaat zijn de beschermende en morele aspecten; een school dient zeer zorgvuldig om te gaan met persoonsgegevens van leerlingen.
Deze foto's plaats ik dan op de website van school. Daarbij een disclaimer dat foto's op verzoek verwijderd worden. Dat doe ik dan ook zo snel mogelijk na de melding.
Dit is reactief en het hele punt van deze wetgeving is dat je proactief/preventief moet werken. Deze werkwijze is vanaf mei 2018 dus bij wet niet meer toegestaan. Een school dient feitelijk toestemming te vragen voor publicatie (sterker nog, eigenlijk moeten ze dit jaarlijks herhalen). Dit geldt m.i. in dit specifieke geval ook voor jou; je bent namens de school aan de slag en bovendien medewerker van de school.
Gelden er voor kinderen speciale regels?
Ja, al deze wetten bieden in één of andere vorm extra bescherming voor minderjarigen tot 16 jaar. De details ken ik echter niet.
Nu kwam er iemand met de opmerking dat je een foto mag plaatsen zonder specifieke toestemming als er minstens vijf mensen op staan. Dan zou het vrije nieuwsgaring zijn..
Dat is hier m.i. niet relevant:
- Om vrije nieuwsgaring gaat het sowieso niet (
waarschijnlijk doelde men op persvrijheid, maar ook dat is m.i. ook niet van toepassing).
- Voldoen aan portretrecht betekent niet dat je niet hoeft te voldoen aan privacy wetgeving. Die blijft van toepassing zolang een persoon herkenbaar in beeld komt, ook als deze niet het hoofdonderwerp is!
Nu snap ik wel dat de privacy van leerlingen belangrijk is, maar we zoeken naar een uitweg.
Feitelijk is hier dus geen 'uitweg' voor, tenminste niet wanneer je namens of in opdracht van de school werkt. Deze wet is juist zo opgesteld dat dit pro-actieve gedrag afgedwongen wordt waar het organisaties betreft.
Als medewerker van de school (of wanneer je in opdracht werkt) betekent het dus inderdaad dat je toestemming nodig hebt voor publicatie van de foto's. Sterker nog, mogelijk heb je zelfs toestemming nodig om ze te mogen bewaren. En hoewel dit niet nader beschreven is, sluit ik niet eens uit dat je in dit specifieke geval (als medewerker van een school) ze thuis niet eens op je computer mag bewaren, ook al heb jij wél de copyright (dat is weer een andere wet). Maar dit is dus zo'n grijs gebied waar volgens mij nog geen duidelijkheid over bestaat.
Wat dan misschien een beetje vreemd klinkt in deze situatie is dat een ouder die op een schoolfeest of sportdag privé foto's maakt met de smartphone en die op facebook plaatst
niet onder deze wetgeving valt; ze zijn immers geen organisatie. Ze mogen de foto's ook gewoon bewaren. Dat betekent overigens niet dat ze het zomaar op facebook mogen plaatsen, want natuurlijke personen (en bij minderjarigen ouders of voogd) kunnen bezwaar maken tegen publicatie op basis van het portretrecht. Maar dat is dus reactief (achteraf), men vond het blijkbaar te ver gaan om ook alle particulieren te dwingen hier pro-actief mee om te gaan. Dat kan ik ook nog wel begrijpen.
Maar er zijn dus ook wat grijze gebieden. Een school mag een foto van een leerling niet zonder toestemming publiceren of bewaren. Mag de fotograaf die copyright heeft dat dan wel? Maakt het dan nog of deze fotograaf in opdracht werkte of niet. Maakt het verschil of het een individuele fotograaf is of een bedrijf dat zich heeft gespecialiseerd op het gebied van schoolfotografie (denk klassefoto's). Daar zijn nog geen antwoorden op. Overigens kun je dat soort vragen wel stellen aan de Autoriteit Persoonsgegevens (al is het wellicht handiger wanneer je dat via de school doet).
PS: Overigens hoeven fotografen die niet professioneel/als amateur werken zich om deze specifieke wet niet druk te maken; de wet geldt enkel voor organisaties. Maar zodra je in opdracht werkt gaat dit mogelijk wel spelen, zeker wanneer je dit bedrijfsmatig doet. Maar hoe dat zit zal nog moeten blijken...
*Edit: Nog wat informatie en links toegevoegd*
