Achtergrond info:
In fotografie geven dure woorden vaak glazige ogen. Hyperfocaal lijkt een van deze woorden; het laat mensen in een kringetje van verwarring ronddraaien. Maar het is maar een woord, hyper - of buitensporige - focus. Het betekent veel scherpte.
Wanneer je hyperfocale scherpstelling gebruikt, maak je gebruik van het grootste voordeel die scherptediepte je kan bieden. Een aantal zaken om te onthouden:
- Om de grootste scherptediepte te kunnen krijgen, moet je de kleinste diafragma opening gebruiken en
- Scherptediepte breidt zich voor en achter het scherpstelpunt uit: de verhouding is grofweg 1/3 voor en 2/3 na het scherpstelpunt.
Alles scherp krijgen is vooral wenselijk bij landschap foto’s die je bij voorkeur maakt met een groothoek objectief. Het doel is om een gevoel van diepte over te brengen. Bij full-frame (FX) zal het gebruik van objectieven van ongeveer 14mm en groter het beste werken om een goed resultaat te bereiken. Bij DX werkt 12mm en breder uitstekend.
Indien je kiest voor een groothoek objectief, een klein diafragma, zeg f/11, en je stelt het objectief in op het hyperfocale scherpstelpunt, kun je de scherptediepte van het onderwerp dichtbij op de voorgrond uitbreiden tot oneindig waardoor de verwezenlijking van dat gevoel van diepte bereikt wordt. Ook bereiken we hiermee een aanvaardbare scherpte over de hele foto. Het is alleen wél makkelijker gedaan dan gezegd.
Er is veel informatie te vinden in boeken en op het internet dat zich met de wiskunde en de theorie achter hyperfocaal scherpstellen bezighoudt. Ik ga daar niet op in, ik wil hier beschrijven hoe je het beste resultaat qua compositie i.c.m. hyperfocaal scherpstellen kan behalen.
Hoe werkt het nu ?
Laten we eerst het scherpstel gedeelte behandelen.
Pas nadat je een compositie hebt gemaakt waar je enthousiast over bent, ga je scherp stellen. Een standaard klassieke “fout” is om scherp te stellen op een onderwerp wat het meest op de voorgrond staat, tenslotte is dat wat je scherp wilt hebben en wat het beste naar voren komt in de zoeker... Maar onthoudt; sommige scherptediepte zal vanaf dat punt groter worden in de richting van de camera. Dit is een verspilling van scherptediepte omdat dit buiten het frame komt en je eindigt dan met een onscherpe achtergrond. Je moet scherpstellen net achter dat element op de voorgrond. Alleen waarop stel je scherp is hier de hamvraag en daar gaan de meeste mensen de mist in.
Als je gebruik maakt van een groothoek objectief met een vast brandpuntsafstand, dan zijn er meestal hyperfocale markeringen op aangebracht, hoewel dit helaas steeds zeldzamer wordt. Dit zijn markeringen aan beide zijden van de scherptediepte schaal met overeenkomstige f/stops. Je ziet meestal nummers als 11, 16 en 22 aan elke zijde van de afstandsindex lijn.
Als je objectief deze markeringen heeft, verdraai dan het oneindigheidssymbool (een omgevallen cijfer 8 ) naar die f/stop met de corresponderende markering die gelijk is aan het diafragma die je op dat moment gebruikt. Aan de andere kant van de afstandsindex lijn zal de corresponderende f/stop wijzen naar de afstand van de dichtstbijzijnde scherpte (afstand).

Als je gebruik maakt van een groothoek objectief dan is de beste manier om scherp te stellen middels de hyperfocale tabel. Deze tabel, of aanpassingen daarop, zijn vaak terug te vinden in de handleiding van het objectief. Wanneer je een van deze tabellen gebruikt dan zet je je focusring op de aangegeven afstand voor de door jou gekozen brandpuntsafstand en diafragma. Deze tabellen kunnen ook worden gemaakt door middel van optische (wiskundige) formules. Een van de meest eenvoudige hulpmiddelen die ik gevonden heb is een MS Excel file die je in staat stelt om alle relevante getallen in te voeren en welke dan de tabel genereert. Deze Excel sheet, samen met een zeer informatief artikel over deze materie, waaronder de enorme Circle of Confusion (CoC

Wanneer je scherp stelt op het hyperfocale punt kan het beeld in de zoeker er onscherp uitzien: die voorgrond die je zo mooi vindt lijkt niet scherp. Weersta de verleiding om opnieuw scherp te stellen zodat het er in de zoeker goed uitziet. Daarin tegen, voor je gemoedsrust, druk je de scherptedieptecontrole knop in en zie alles eens mooi scherp worden...!
Al deze zaken over het maximaliseren van de scherptediepte is aardigl, maar het doet niets voor je, tenzij je gebruik maakt van effectieve compositie technieken. In close up foto’s worden achtergronden belangrijk. In landschap fotografie is het de voorgrond. De hele bedoeling achter de hyperfocale scherpsteltechniek is om de voor- én achtergrond scherp te krijgen.
Wanneer je gaat voor dynamische landschap afbeeldingen met een groot gevoel van diepte dan is fotograferen in een verticaal formaat efficiënter, eenvoudig omdat je meer ruimte hebt om deze diepte uit te drukken. Een goede en effectieve manier om dit te realiseren is om dichtbij en net boven de voorgrond te komen en de camera een beetje naar beneden te kantelen om zo de voorgrond “naar binnen te trekken”. Vul de onderkant van je zoeker met de voorgrond en plaats de horizon aan de bovenkant. Hiermee bereik je dat gevoel van diepte, dat dichtbij / veraf effect.
Een ding zal je merken wanneer je deze techniek gebruikt en wel dat het hyperfocaal punt, vaker wel dan niet, eindigt in het midden van je zoeker. Als je geen tabel bij de hand hebt, gebruik dan de hierboven beschreven compositie techniek van dichtbij en net boven de voorgrond en stel scherp op het midden. Dit is een truc die ik geleerd (gestolen

Iets anders wat ik al schreef is ouderwetse manier van scherpstellen op een derde in je zoeker. Het “probleem” hier is dat een 1/3 mogelijk te dichtbij is of te ver weg. Het hangt allemaal af van je compositie en is niet echt betrouwbaar. Soms werkt het, soms niet. Ik gebruik eenvoudig de markeringen op mijn lens of de getallen uit de tabel.
Ik hoop dat de toepassing en het voordeel van hyperfocaal scherpstellen hiermee duidelijk(er) is geworden.
Met vriendelijke groet,
ALE
Vanaf morgen zit ik in Israël dus zal komende week weining tot niet op het forum te vinden zijn