'Founder of letterpress = Mr. Coster'

[Jelle]

Tijdens een weekend-cursus 'Freestyle Letterpress' (Grafisch Werkcentrum Amsterdam) kon ik deze plaatjes schieten!

Het is super-gaaf om, als opmaker, met het oude ambacht bezig te zijn, ooit in Haarlem uitgevonden door, Laurens Janszoon Coster (1370 - 1440).
Dat is tenminste het Haarlemse verhaal. In Duitsland gaat men er namelijk van uit dat Johannes Gutenberg de westerse uitvinder is, maar als bijna Haarlemmer
geloof ik natuurlijk in het Haarlemse verhaal. Niet voor niets 'bewaakt' Lautje al jarenlang de Grote Markt en de hortus van het Stedelijk Gymnasium Haarlem.

1. Op een rij


2. 'Founder of letterpress = Mr. Coster' (bedrukking met houten letters)


3. Houten letters


4. Letterbak met loden letters


Groet,
Jelle

[Voormalig clublid]

Hier een opmerking over foto 3. Houten letters.
Ik heb zelf nooit opvullood gezien en in een lade met houten letters.

Dan nog iets over foto 4. Letterbak met loden letters.
Helaas deze letterbak zie er dus veelste mooi uit.
Ja, zo zal die letterbak dus nooit er uit gezien hebben naar jaren lange gebruik.
M.a.w. een negemaakte letterbak.

Sorry, hard gezegd, heb dus zelf in het Grafische Vak gewerkt.

[jettiny]

De serie is een nette/goede weergave, maar je kunt er niets aan doen dat ze daar niet de juiste spullen hebben/tonen.
Ook ik ben werkzaam in de Grafische industrie, en we hebben nog heel veel van dat spul.
Houten letters, maar ook nog een complete " bok " met alle loden letters er nog in.
Typisch dat deze serie geplaatst wordt net nu ik de plannen aan het smeden was om de oude ambacht een keer vast te gaan leggen.
De historie van de hoogdruk ben ik een tijdje geleden ingedoken, ik ben niet in Haarlem uitgekomen, maar China en Duitsland.
Google maar eens.
Haarlem komt wel later aan bod.

We hebben nog een oude rot uit het vak, die zal gaan reageren denk ik zo.

Vrgr.
Tiny

[iJoost]

Als je dit soort spullen leuk vindt, dan is het Grafisch Museum in Groningen een aanrader:

http://www.grafischmuseum.nl/nl/museum/collectie" onclick="window.open(this.href);return false;

Vlak bij het station. Dus ook goed te doen voor wie van wat verder moet komen.

[jan]

Ik had voor 1 een andere compositie gekozen maar de overige zien er toch gewoon goed uit. Dat sommige zaken misschien niet authentiek zijn dat heb jij ook niet in de hand. Je legt alleen maar vast datgene wat zich aandient.

@Casanova56: Ja, zo zal die letterbak dus nooit er uit gezien hebben naar jaren lange gebruik. Ook die gebruikte letterbak is ooit eens nieuw geweest en misschien was dit met deze ook wel zo

[Jelle]

Dank allemaal, voor jullie reacties...
Het Grafisch Museum in Groningen lijkt me inderdaad erg leuk, iJoost bedankt voor je tip!
Graag wil ik nog wel even ingaan op de onderstaande reacties...

Hier een opmerking over foto 3. Houten letters.
Ik heb zelf nooit opvullood gezien en in een lade met houten letters.

Dan nog iets over foto 4. Letterbak met loden letters.
Helaas deze letterbak zie er dus veelste mooi uit.
Ja, zo zal die letterbak dus nooit er uit gezien hebben naar jaren lange gebruik.
M.a.w. een negemaakte letterbak.

Sorry, hard gezegd, heb dus zelf in het Grafische Vak gewerkt.

Op foto 3 zijn houten letters te zien die al ingeinkt zijn en liggen niet in een lade.
Of de letterbak 'echt' oud is of later nagemaakt lijkt me geen belangrijk punt, het is toch super dat,
tevens mensen uit het grafische vak het grafische erfgoed willen bewaren?

De serie is een nette/goede weergave, maar je kunt er niets aan doen dat ze daar niet de juiste spullen hebben/tonen.
Ook ik ben werkzaam in de Grafische industrie, en we hebben nog heel veel van dat spul.
Houten letters, maar ook nog een complete " bok " met alle loden letters er nog in.
Typisch dat deze serie geplaatst wordt net nu ik de plannen aan het smeden was om de oude ambacht een keer vast te gaan leggen.
De historie van de hoogdruk ben ik een tijdje geleden ingedoken, ik ben niet in Haarlem uitgekomen, maar China en Duitsland.
Google maar eens.
Haarlem komt wel later aan bod.

We hebben nog een oude rot uit het vak, die zal gaan reageren denk ik zo.

Vrgr.
Tiny

Grappig om te horen dat je ook plannen had/hebt om het ambacht vast te leggen, ik ben benieuwd naar je serie!
Zelf heb ik op de Grafische School in Haarlem gezeten, wij kregen natuurlijk het verhaal van Coster te horen...

[emdeklerk]

Die "houten letters" heten biljetletters.
Het is heel normaal dat ook biljetletters werden gelijkgesteld en eventueel gespatieerd met loden interlinies en regletten. Deze letters passen niet echt in een normale zethaak, het zetten/opmaken gebeurde daarom meestal op een galei. Het is dus ook niet zo vreemd dat grote delen "wit" met loden holwit en/of lichtmetaal insluitwit werden gemaakt. Het drukken van biljetletters was een kunst op zich, meestal gebeurde het op een degelpers, maar ook voor de cilinderpersen heb ik wel drukvormen gemaakt. Met hout is het best moeilijk om alle letters op dezelfde drukhoogte te houden, de drukker moest altijd veel "toestellen" om een mooie egale afdruk te krijgen.
Mooi dat men in Haarlem nog zo bezig is met typografie. Een uitstervend vak helaas.
Het blijft een eeuwige vraag wie de "boekdrukkunst" (een wat vreemde term, historisch gezien) heeft "uitgevonden". Immers: te bedrukken vellen papier of anderszins werden al heel lang vanaf complete houten blokken bedrukt, waarin dus complete pagina's werden uitgesneden. Dat deze vellen tot boeken konden worden gestapeld en gebonden is niet meer dan logisch.
Maar de strijdvraag tussen de aanhangers van Gutenberg en Coster bepaalde zich meer tot de vraag wie het drukken met losse letters heeft uitgevonden: Gutenberg schijnt de beste papieren te hebben...
De voordelen van zetten met losse letters zijn duidelijk: hergebruik van de letters, simpele correctie, bij beschadiging hoeft niet een gehele pagina opnieuw uit een blok hout te worden gesneden. De letters waren altijd van lood, dus kapotte letters werden gewoon weer omgesmolten waarna er nieuwe letters gegoten konden worden.

[jettiny]

Ik heb nog even gegoogled naar wat ik een tijdje geleden heb gelezen over de uitvinders van de hoogdruk.
Hier de link.
http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/taal/ ... kunst.html" onclick="window.open(this.href);return false;
http://www.drukmuseum.nl/index.php?page=hoogdruk" onclick="window.open(this.href);return false;

Vrgr
Tiny

[emdeklerk]

Tsja, die Haarlemmers en hun geliefde Coster...
En dan die legende van zijn knecht Gutenberg die er met zijn lettertjes vandoor ging...
Een legende die ik zelfs op de Grafische School in 1970 nog hoorde van mijn leraar vaktheorie!
Ook wij Nederlandertjes kunnen heel nationalistisch zijn. Gelukkig niet eng nationalistisch - hoewel... bij voetbal...

Hoe dan ook: er zijn ook deskundigen die menen dat het letterzetten al vóór Gutenberg in Europa bekend moet zijn geweest. De producten van Gutenberg zijn volgens deze mensen al te geavanceerd om als eerste werken in een nieuwe techniek gezien te kunnen worden. Er wordt al tientallen jaren gezocht naar een vroeg, zeg maar primitiever, werk van Gutenberg wat hem als uitvinder zou kunnen bevestigen, of een werk van een ander natuurlijk.
De Gutenbergbijbel geldt nog steeds als een van de mooiste grafische producties, met originele typografische kenmerken waar menig hedendaags vormgever van staat te kijken.

Oh ja, Jettiny: het gaat dus niet om het uitvinden van hoogdruk: dat bestond al eeuwen.
Het gaat om het letterzetten met losse letters en beeldelementen als vignetten.

[jettiny]

In de bovenste link wordt dat ook al aangegeven emdeklerk.
In de 11e eeuw door een Chinees Pi Cheng is al gewerkt met losse houten letters.

Vrgr
Tiny

[emdeklerk]

...en ik doelde op de controverse Coster - Gutenberg...
Maar ik snap je punt, sorry voor het misverstand.

[jettiny]

Maakt niet uit, het is al goed.

Vrgr
Tiny

[Jelle]

Die "houten letters" heten biljetletters.
Het is heel normaal dat ook biljetletters werden gelijkgesteld en eventueel gespatieerd met loden interlinies en regletten. Deze letters passen niet echt in een normale zethaak, het zetten/opmaken gebeurde daarom meestal op een galei. Het is dus ook niet zo vreemd dat grote delen "wit" met loden holwit en/of lichtmetaal insluitwit werden gemaakt. Het drukken van biljetletters was een kunst op zich, meestal gebeurde het op een degelpers, maar ook voor de cilinderpersen heb ik wel drukvormen gemaakt. Met hout is het best moeilijk om alle letters op dezelfde drukhoogte te houden, de drukker moest altijd veel "toestellen" om een mooie egale afdruk te krijgen.
Mooi dat men in Haarlem nog zo bezig is met typografie. Een uitstervend vak helaas.
Het blijft een eeuwige vraag wie de "boekdrukkunst" (een wat vreemde term, historisch gezien) heeft "uitgevonden". Immers: te bedrukken vellen papier of anderszins werden al heel lang vanaf complete houten blokken bedrukt, waarin dus complete pagina's werden uitgesneden. Dat deze vellen tot boeken konden worden gestapeld en gebonden is niet meer dan logisch.
Maar de strijdvraag tussen de aanhangers van Gutenberg en Coster bepaalde zich meer tot de vraag wie het drukken met losse letters heeft uitgevonden: Gutenberg schijnt de beste papieren te hebben...
De voordelen van zetten met losse letters zijn duidelijk: hergebruik van de letters, simpele correctie, bij beschadiging hoeft niet een gehele pagina opnieuw uit een blok hout te worden gesneden. De letters waren altijd van lood, dus kapotte letters werden gewoon weer omgesmolten waarna er nieuwe letters gegoten konden worden.

Bedankt voor je informatieve uitleg!
Leuk om te lezen...

Groet,
Jelle

[Jelle]

Tsja, die Haarlemmers en hun geliefde Coster...
En dan die legende van zijn knecht Gutenberg die er met zijn lettertjes vandoor ging...
Een legende die ik zelfs op de Grafische School in 1970 nog hoorde van mijn leraar vaktheorie!
Ook wij Nederlandertjes kunnen heel nationalistisch zijn. Gelukkig niet eng nationalistisch - hoewel... bij voetbal...

Hoe dan ook: er zijn ook deskundigen die menen dat het letterzetten al vóór Gutenberg in Europa bekend moet zijn geweest. De producten van Gutenberg zijn volgens deze mensen al te geavanceerd om als eerste werken in een nieuwe techniek gezien te kunnen worden. Er wordt al tientallen jaren gezocht naar een vroeg, zeg maar primitiever, werk van Gutenberg wat hem als uitvinder zou kunnen bevestigen, of een werk van een ander natuurlijk.
De Gutenbergbijbel geldt nog steeds als een van de mooiste grafische producties, met originele typografische kenmerken waar menig hedendaags vormgever van staat te kijken.

Oh ja, Jettiny: het gaat dus niet om het uitvinden van hoogdruk: dat bestond al eeuwen.
Het gaat om het letterzetten met losse letters en beeldelementen als vignetten.

Van het weekend liep ik langs het beeld van Coster,
toch nog even gekeken wat er nou ook weer precies onder het beeld staat.

'LAURENS JANSZOON
COSTER
HULDE
VAN HET
NEDERLANDSCHE
VOLK
MDCCCLXVI

UITVINDER
VAN DE
BOEKDRUKKUNST
MET BEWEEGBARE
UIT METAAL GEGOTEN
LETTERS'

Al deze mooie verhalen zijn erg leuk om in te verdiepen,
de echte waarheid weten we niet maar dan maakt ook eigenlijk niks uit,
het grafische ambacht is super-mooi!