Lens kalibratie

[Floralia]

Samen met een vriend van me zit ik in een discussie waar we niet uit komen. Het gaat om het kalibreren van je lens/lenzen. We hebben hier wel al wat over gelezen en vaak zien we dat zoiets gebeurd met een liniaal of een kaart met daarop een of andere maatvoering. Dan lijkt het er op alsof het soms is dat de scherpte van een lens een paar millimeter voor of juist achter het scherpstelpunt ligt. Met de kalibratie wordt er dan voor gezorgd dat de scherpte ook precies op het scherpstelpunt komt te liggen. Maar nu vragen we ons af, als de scherpte echt maar een paar millimeter voor (of achter) het scherpstelpunt ligt, dan merk je daar in het 'normale' gebruik toch bijna niets van? Want je scherptediepte is meestal een paar centimeter of een paar meter dus dan maakt die paar millimeter toch niets uit? Als je werkt met macro-fotografie kunnen we het ons voorstellen dat je de scherpte precies wil hebben waar je op scherp stelt. En ook als je een portretfoto maakt wil je misschien alleen de ogen scherp hebben en de neus/oren onscherp. Dus in die gevallen kan het wel uitmaken, maar in alle andere gevallen maakt het toch niet uit? Of denken wij nu verkeerd?

[BlackBox]

Prima redenering

De basismodellen hebben die optie helemaal niet
Dus die gebruikers doen het ook al jaren zonder
Hoe meer detail de sensor aankan, hoe meer de onzuivere scherpstelling op gaat vallen

Soms heb je dus meer rust met minder "kwaliteit"

[Jur]

Het maakt natuurlijk wel uit met welk diafragma en op welke afstand de testfoto's zijn gemaakt. Een kleine afwijking op een gebruikelijke testafstand van 25 of 50 x brandpuntafstand kan op grotere afstanden een veel opvallender verschil te zien geven. Als voorbeeld een 300mm objectief: testafstand 50 x 300mm = 15m. Bij het fotograferen van bijvoorbeeld raceauto's of vliegtuigen is de afstand al snel meer dan een paar honderd meter.

Ik test meestal niet met volledig open diafragma, maar doorgaans 1-2 stoppen kleiner. Als je dan toch een afwijking ziet, zul je deze in de praktijk beslist ook waarnemen. Uiteraard speelt de sensor van de camera ook een belangrijke rol. Hoe meer MP's, hoe kritischer een correcte AF!

[Patrick]

Schiet maar eens een portret met iets als een 85mm vol open. Scherpstellen op een oog. En dan zien dat het oor erachter scherper is dan het oog. Want vaak is het meer dan een paar millimeter.

[Marten]

even off-topic?

Prima redenering...
Soms heb je dus meer rust met minder "kwaliteit"

Leuke stelling ook.
Het uiterste van deze redenering is: totale rust, zonder kwaliteit.
Maar voor anderen geldt weer: volledige rust pas bij maximale kwaliteit...
Mensen zijn verschillend.
Gauw maar weer terug naar het onderwerp.

[Floralia]

Schiet maar eens een portret met iets als een 85mm vol open. Scherpstellen op een oog. En dan zien dat het oor erachter scherper is dan het oog. Want vaak is het meer dan een paar millimeter.

Maar dan praat je over een verschil van bijna 10 centimeter tussen je scherpstelpunt in je camera en je daadwerkelijke scherpstelpunt. Als ik kijk naar de afbeeldingen op internet die over dit onderwerp gaan dan zie ik meestal verschillen in mm's.

[HannahV]

Ik had zelf een tijd geleden een lens met backfocus. Gruwe-lijk irritant, wat scherp moest zijn was gewoon niet scherp, en gezien ik hoofdzakelijk portretten maak kon het écht niet. Doe je dit niet en maak je een foto van hele verre afstand op een klein diafragma (laten we zeggen f/22) van een weiland of zo.. dan heb ik inderdaad niet het idee dat het erg storend zal zijn en de gebruiker er wakker van zal liggen. Ik leende de lens uit aan een kennis van: probeer jij het dan is. En die had nergens last van. Ik met mijn priegelige portretjesgedoe wel.

Je hebt er vast niks aan maar dit is mijn ervaring.

[Patrick]

Schiet maar eens een portret met iets als een 85mm vol open. Scherpstellen op een oog. En dan zien dat het oor erachter scherper is dan het oog. Want vaak is het meer dan een paar millimeter.

Maar dan praat je over een verschil van bijna 10 centimeter tussen je scherpstelpunt in je camera en je daadwerkelijke scherpstelpunt. Als ik kijk naar de afbeeldingen op internet die over dit onderwerp gaan dan zie ik meestal verschillen in mm's.

Zit er 10 cm tussen je oog en oren? Ik heb een groot hoofd, maar dat haal ik niet hoor!

Maar zoals ik regelmatig schiet is het al niet goed als ik scherpstel op de bril; dan zijn de ogen en zelfs de wimpers al lang uit de scherpte. Millimeterwerk. en dat met een APS-C formaat sensor, niet een FX waar je het effect nog eerder hebt.

Op afstand schieten met een kleiner diafragma, zeker in groothoek, zal niet snel een waarneembaar probleem opleveren.

Voorbeeldje. Zie maar eens hoe scherp de oren hier nog zijn. En dit is f/1.6, niet eens de volle f/1.2!

PP_20161203_135053 by Patrick Put, on Flickr

En een om te tonen hoe snel het gaat. Niet omdat deze foto nu direct zo goed is. Dit is de nieuwe Nikon AFS 105mm f1.4G vol open...

PP_20160910_110710 by Patrick Put, on Flickr

[Floralia]

Patrick, jouw voorbeelden zijn dus ook wat ik bedoelde in mijn openingsbericht. Maar het ging meer om 'algemeen' gebruik. Hoeveel mensen maken foto's op 1.8 of 1.2? Dus de vraag was meer: "als je fotografeert in de range van F4 tot F22, merk je dan dat je camera last heeft van een paar millimeter front- of backfocus. Wat we ons afvroegen was: "als je je lens kalibreert op een afstand van 50cm en je hebt daar 2mm focus-verschil is het dan zo dat wanneer je iets fotografeert op 5 meter afstand dat dat focus-verschil ook toeneemt (dus dat je dan in plaats van 2mm misschien wel 15cm focusverschil hebt) ?

[Marten]

Floralia...hmmm.
Lastige vraag! Ik moet je het antwoord schuldig blijven.
Ik vind je vraag overigens zo goed dat ik mijn vraagtekens heb bij die ene ervarings ster.
Al lang bezig met fotografie, Floralia?

[ATOR]

Zo lastig is het niet. Je vraag is of je nauwkeurigheid nodig hebt als je geen nauwkeurigheid nodig hebt? Nee, je hebt alleen nauwkeurigheid nodig als je nauwkeurigheid nodig hebt

Wat we ons afvroegen was: "als je je lens kalibreert op een afstand van 50cm en je hebt daar 2mm focus-verschil is het dan zo dat wanneer je iets fotografeert op 5 meter afstand dat dat focus-verschil ook toeneemt (dus dat je dan in plaats van 2mm misschien wel 15cm focusverschil hebt) ?

De afwijking van de AF wordt groter in afstand als de afstand tot het onderwerp toeneemt, recht evenredig met de toename van de DOF.

[Marten]

En nu nog even het (goniometrische ?) bewijs..

[Patrick]

Ik zou eens spelen met een depth-of-field calculator. Kijk eens hoe groot de scherptediepte is bij een aantal combinaties van diafragma, brandpuntsafstand en scherpstelafstand. En kijk ook eens wat de sensorgrootte doet.

Deze bijvoorbeeld (er zijn meerdere sites): http://www.cambridgeincolour.com/tutori ... ulator.htm

[mozes]

Patrick, jouw voorbeelden zijn dus ook wat ik bedoelde in mijn openingsbericht. Maar het ging meer om 'algemeen' gebruik. Hoeveel mensen maken foto's op 1.8 of 1.2? Dus de vraag was meer: "als je fotografeert in de range van F4 tot F22, merk je dan dat je camera last heeft van een paar millimeter front- of backfocus. Wat we ons afvroegen was: "als je je lens kalibreert op een afstand van 50cm en je hebt daar 2mm focus-verschil is het dan zo dat wanneer je iets fotografeert op 5 meter afstand dat dat focus-verschil ook toeneemt (dus dat je dan in plaats van 2mm misschien wel 15cm focusverschil hebt) ?

geen idee, maar op 5 meter is het dof natuurlijk ook een heel stuk groter.

ik zie best vaak fotos waar de focus net niet goed ligt, en waar niemand zich aan stoort, en het gebeurt mij ook.
vaak zijn het fotos die gewoon aangenaam zijn om te bekijken.
Maar als het fotos zijn zoals Patrick ze heeft gepost, dan is de spot on focus de kers op de taart, en het tilt de hele foto omhoog.
Het zijn vaak de Wow foto's

[ben42]

In een van de berichten zag ik dat een fout van een paar mm toch niet zo heel veel invloed kan hebben als je op grotere afstand fotografeerd. Helaas is dat niet zo. Als de fout ontstaat doordat het beeldvlak van de sensor niet helemaal overeenkomt met het beeldvlak van de AF (of het matglas als je daarmee scherpsteld). Dan is het volgende voorbeeld van toepassing.

Stel je stelt de linieaal die je gebruikt scherp en de back/front focus is inderdaad 2 mm of bij een 50 mm lens.
Je hebt scherpgesteld op 500 mm afstand (50 cm vanaf front nodal point).
Maar het voorwerp komt scherp op 502 mm afstand.
Het beeld zou dan eigenlijk op 55.5555555 mm moeten komen te liggen (van het rear nodal point).
Maar het beeld ligt dan op 55.53097 mm. (Dat is een fout van 0.0245820 mm)

Als de fout alleen is ontstaan door het verschil in het vlak van de AF en de sensor zit hier dus een verschil in van 0.0245 mm.

Gaan we nu op een afstand van 5000 mm (5 meter fotograferen) en stellen dan scherp met die van van het beeld.
Dan zouden we het beeld moeten scherpstellen op 50.50505050 mm
Maar de sensor zit op 0.0245 minder, dus op 50.480468 mm.

Voor de voorwerpzijde komt dit dan neer op 5253 mm. Het scherpste deel licht dan dus 253 mm verder dan waarop we hadden scherpgesteld. Dit is dus 25.3 cm achter het scherpstelpunt. Dit is een zeer aanzienlijk verschil en zal in veel gevallen dus helemaal niet worden opgevangen door de scherptediepte.

Vriendelijke groet,
Ben

Opmerking, 2 mm verschil op 50 cm is best een grote afwijking.
Verder is het zo dat de fout niet alleen door het verschil in het AF vlak en het sensorvlak kan zijn ontstaan. Als dat namelijk wel zo was dan zouden alle lenzen in gelijke mate last van dit fenomeen hebben. En het fenomeen varieert per lens, dus er spelen nog andere zaken een rol.
Doordat die andere zaken een rol spelen en ik weet niet welke, is het ook niet gezegd dat een perfect uitgevoerde correctie op 500 mm op een lineaal ook nog steeds perfect is op 5000 mm.
Maar zoals aangegeven ik weet niet welke andere zaken een rol spelen. De berekening is dus alleen gebaseerd op het verschil in plaatsing tussen waarmee wordt scherpgesteld (AF sensor of matglas) en de sensor. Maar omdat de AF-sensor ook nog een optisch systeem heeft en daarmee dikte is dit verhaal dus verre van compleet.

Opmerking 2.
Ander voorbeeld, b.v. 105 mm lens die op 40 cm afstand 2 mm verschil heeft.
Op 5 meter komt dit dan neer 61.5 cm verschil. Zeer aanzienlijk dus.