Beginnersvraag: fotograferen bij (te) fel zonlicht

[Jacob_O]

Natuurlijk kan (en wil ik niet) in jouw portemonnee kijken, maar...
Als er nog ruimte is dan zou ik een iiyama ProLite X2483HSU-B2 eens overwegen.
Niet gek duur en, zeker voor het geld, een prima monitor.
Voor ca. 2 weken geleden een 2'de exemplaar aangeschaft voor mijn vrouw omdat haar Acer TN duidelijk minder was dan mijn iiyama.


P.S.
Het is echt zonde om zo'n laptop niet te voorzien van een goed beeldscherm!

- Gecalibreerd scherm gaat 'm voorlopig niet worden. Ik ben elke cent aan het omdraaien voor uitbreidingen op mijn camera.

Als het resultaat van al je uitbreidingen op cameragebied, hoe goed dan ook, niet op de juiste wijze worden weergeven op je scherm,
dan lijken me die investeringen tamelijk zinloos....

[iJoost]

Zet de active delighting (ADL) aan als het zonnetje zorgt voor te grote contrasten. Dat helpt.

Maar bottom line zijn het gewoon niet de beste omstandigheden om foto's te maken.

[Paul1865]

Dank je Jacob eb Joost. Jacob gaat me echt weer aan het twijfelen brengen...

[iJoost]

Uiteraard wel even onderzoeken/uitproberen wat dat precies doet en voor jezelf bepalen wanneer je dat wel/niet wilt.

Maar dat moet altijd bij "magisch knoppen" op je camera. (En ook bij gewone knoppen, trouwens.

[Sandor Gora]

- Gecalibreerd scherm gaat 'm voorlopig niet worden. Ik ben elke cent aan het omdraaien voor uitbreidingen op mijn camera.

YEP en wat leren kost niks en misschien kun je ook aan je laptopscherm nog wat instellen (geen idee, ik heb geen laptop).
voor foto's naar jouw zin hoef je geen geld uit te geven, wel veel doen!

[iJoost]

Het scherm van een laptop kun je natuurlijk ook best kalibreren. Kalibreren gaat niet over hoe mooi het er uitziet. Het gaat er alleen maar om dat wat je ziet vergelijkbaar is aan wat je op andere gekalibreerde schermen/printers/etc ziet.

[ben42]

Even mijn bijdrage, dit is isschien niet wat anderen vinden/doen/willen, maar toch.

Kalibreren van een scherm is natuurlijk heel waardevol als je foto's daarna op een gekalibreerde printer worden afgedrukt of als je foto's op een gekalibreerd scherm worden getoond. Nu ben ik geen professional en mijn foto's worden over het algemeen weergegeven op niet gecalibreerde schermen. Wat ik wel doe is de foto's bekijken op meerdere schermen. (Monitoren, Tablets van meerder merken en smartphones). En helaas is het zo dat er dan duidelijk verschillen zijn. Maar een gekalibreerd scherm zal daarbij niet helpen.

Om overbelichte delen van foto's te voorkomen fotografeer ik alles in RAW met High HDL, dit geeft een stop onderbelichting in RAW en in Lightroom probeer ik dan de foto te optimaliseren. Soms belicht ik nog een extra stop of zelfs 1.7 extra stop onder. Door die stop onderbelichting heb je in ieder geval meer ruimte in de hoog belichte gebieden. En met mijn camera (D7000) heb ik over het algemeen voldoende dynamiek over om ook de donkere delen nog goed belicht te hebben. Bij somber weer heb ik zelden een overbelichte lucht, maar dat moet ik ook zeggen, mooi worden die grauwe luchten dan ook niet, zelfs niet in de nabewerking.Deze techniek geeft je veel speelruimte om achteraf de foto te optimaliseren en natuurlijk is het zo dat je bij de opname de foto ook 'perfect' belichting kunt instellen, maar dat zal niet veel vaker echte een beter resultaat op leveren.

Als ik onder lastige omstandigheden met deze techniek 'bracket', dan blijkt toch heel vaak dat de 'middelste' belichting de beste resultaten geeft. Met een D7000 werkt deze techniek voor mij goed. Je kunt snel werken, je hebt speelruimte en achteraf de belichting omhoog brengen werkt over het algemeen prima.

Ben

Opmerking:
Omdat veel van de nieuwe Nikon camera's ISO invariant zijn, maakt het nauwelijks verschil of je de belichting in de camera omhoog gooit, of achteraf met software. Dit geld met name voor de hogere Iso waarden, maar bij de lagere Iso waarden heb je zoveel dynamisch bereik dat het daar ook redelijk werkt.
(Bij de D7000 is de gevoeligheid van de sensor Iso 100, deze veranderd niet door de ISO waarde te veranderen, alleen wordt dan binnen de camera het signaal versterkt.Een versterking achteraf geeft vrijwel dezelfde kwaliteit).

[AlexB]

Opmerking:
Omdat veel van de nieuwe Nikon camera's ISO invariant zijn, maakt het nauwelijks verschil of je de belichting in de camera omhoog gooit, of achteraf met software. Dit geld met name voor de hogere Iso waarden, maar bij de lagere Iso waarden heb je zoveel dynamisch bereik dat het daar ook redelijk werkt.
(Bij de D7000 is de gevoeligheid van de sensor Iso 100, deze veranderd niet door de ISO waarde te veranderen, alleen wordt dan binnen de camera het signaal versterkt.Een versterking achteraf geeft vrijwel dezelfde kwaliteit).

Dat zou waar zijn in een analoge wereld, maar op het moment dat je digitaal gaat helaas niet meer. De camera versterkt het signaal voor het digitaliseren en optimaliseert daarmee het resultaat van de A/D converter. Oftewel, je maakt optimaal gebruik van de bits die voorhanden zijn. Eenmaal in de digitale wereld kan je die truuk ook proberen in software, maar de informatie die daarvoor nodig is, is er niet meer. D'r zit niet tussen twee bits in zeg maar. Dus je kan het dynamisch bereik wel oprekken, maar dan krijg je of banding, of je laat de software interpoleren, wat rare effecten kan geven. Waar het op neer komt is dat je altijd goed moet belichten om de meeste informatie in een foto te krijgen. Achteraf kan dat niet meer.

Probleem bij het vastleggen van een beeld met hoger dynamisch bereik dan de camera is dat je als het ware een venster (het dynamisch bereik van de camera) over het grotere dynamische bereik van het beeld schuift. Je belichting bepaald waar dat venster komt te liggen. Als je de highlights goed wil hebben, ligt dat venster aan de bovenkant en heb je geen details meer in de schaduwen. En als je de lowlights goed wil hebben andersom. Met HDR schuif je eigelijk dat venster in stapjes op en maak je er weer een foto van, gebruikmakend van de informatie die in de verschillende foto's voorhanden is. Maar dan moet je dus meerdere foto's maken

[ben42]

Hierbij verwijs ik naar een artikeltje van DP-review.
Daar wordt in voldoende mate aangetoond dat een aantal moderne Nikon Camera's Iso Invariant (of vrijwel Iso invariant) zijn.
Uit eigen ervaring weet ik dat dit uitstekend werkt.

In het algemeen zou ik geen 5 stops onderbelichten, maar 2 a 3 stops werkt nog heel erg goed. Wel een beetje oppassen omdat software zoals Lightroom maar een beperkte 'schuifmogelijkheid' geeft voor de belichting. (Maximaal 5 stops dacht ik). Als je dan meer dan 3 stops onderbelicht, heb je niet voldoende correct mogelijkheid meer beide kanten op.

Overigens zijn er zelfs al camera's die alles op een enkele gevoeligheid vastleggen en dan later met software de 'iso' alsnog toevoegen. Helaas ben ik het linkje naar deze camera even kwijt. (Overigens een filmcamera met een prijsplaatje van volgens mij meer dan een halve ton).

Ben


Het artikeltje:

http://www.dpreview.com/reviews/nikon-d750/14
At first glance, all these images look essentially the same, which suggests it makes no difference whether you achieve the correct brightness by amplifying the signal at the point of capture, or pushing it 'digitally' later. At which point we would say the camera is ISO-invariant (some call this 'ISO-less').

Al bij meerdere Nikon camera's heeft DPReview iets gelijksoortigs geschreven.

Uit eigen ervaring weet ik dat bij de wat hogere ISO waarden ETTR (Exposing to the Right) minder zinvol is. De kans dat je hoge lichten te hoog belicht is dan veel groter, bovendien wordt de kwaliteit van de donkere delen van de foto niet beter.
In donkere situtaties (met hoog contrast) gebruik ik deze ISO-invariantie om iets 'onder' te belichten.
Hierdoor heb ik minder kans op overbelichte hoge lichten die in een foto zitten.
Minder kans op beweging.
Bij volgens mij gelijkblijvende kwaliteit.

[ben42]

Koste wat moeite, maar het volgende teruggevonden:

http://www.red.com/learn/red-101/iso-speed-revisited
With RED, the original signal remains unamplified before being saved as a RAW file. The idea is to record as much as possible from the sensor, and to maximize flexibility for adjusting exposure in post-production. As a result, the full 13+ stop dynamic range is captured regardless of ISO choice, and ISO can be specified after the exposure. ISO only affects how the RAW data is interpreted. However, as we’ll describe, the ISO choice is still important for maximizing image quality . . .

(Nadruk in de tekst is door mij toegevoegd)

Overigens een interessant artikel om te lezen.

Ben

[Cyrus]

@Ben: leuke theorie maar zodra je bewegende onderwerpen hebt en/of risico van bewegingsonscherpte loopt, gaat je hele theorie niet meer op.

Door al bij de opname de ISO te kunnen verhogen, kun je beweging in de opname uisluiten, als - gegeven het beschikbare licht - de sluitertijd bij base ISO te lang wordt. Immers: met een hogere ISO kan tijdens de opname de sluitertijd korter (gegeven het diafragma) en dat lukt je achteraf echt niet meer...

Die ISO-invariantie is alleen interessant bij gecontroleerd (of nagenoeg constant) licht icm stillevens / statische onderwerpen. Of om puur de technische kwaliteit van de sensor te bepalen. In de praktijk heb je er bijzonder weinig aan.

Maar we dwalen af...

Terug naar de vraag van TS: in RAW zijn de highlights vaak nog wel te redden als ze tegen clippen aan zitten. Let er op dat je histogram rechts (de highlights) niet helemaal dichtloopt. Een grijsverloopfilter kan zeker uitkomst bieden.

Maar begin eerst met het calibreren van je scherm. Alleen al de - voor fotobewerking - juiste helderheid en contrast van je scherm zou enorm helpen om correct na te bewerken. Daarmee bereik je alvast dat er zo min mogelijk verschil is tussen de belichting die je camera opnam en de weergave daarvan op je scherm, zodat de basis om vanuit te gaan werken beter zal zijn.

Uiteraard is correcte kleurweergave ook essentieel, maar bij een TN-scherm kun je dat per definitie vergeten door de beperkte kleurruimte van 6 bits per kanaal. Je kunt met calibratie echter ook met een TN-scherm op dit vlak een heel eind komen.

[AlexB]

@Ben, bedankt voor beide artikelen. Inderdaad interessant. Even eens stukje uit dat DPReview artikel:

"In terms of noise, there's no difference between increasing the ISO setting in the camera, which applies electronic amplification, and pushing the files later in post processing. However, there is a difference in terms of highlight capture. Amplifying the sensor signal risks pushing the brightest tones so far that some of them 'clip' and can't be recorded. Under-exposing a lower ISO prevents this from happening. As a result, you can get a better image by leaving the camera at ISO 200 and reducing exposure (by up to at least 5EV according to our demonstration above), rather than increasing ISO."

Dat is waar voor de ruis, maar niet noodzakelijk voor banding, of voor de hoeveelheid informatie die je maximaal RAW vast kan leggen. Als je teveel gaat onderbelichten gooi je informatie weg, die je ook nooit meer terug kan halen. Je bent eigenlijk altijd beter af door bijvoorbeeld de keuze van clipping zelf te maken. Of dat zo praktisch is, is weer een ander verhaal. Zoals jij het blijkbaar toepast, dus binnen vrij nauwe grenzen, lijkt mij ook wel wat. Ga ik zeker eens proberen.

[ben42]

Cyrus
@Ben: leuke theorie maar zodra je bewegende onderwerpen hebt en/of risico van bewegingsonscherpte loopt

Bij Iso invariantie gebruik je 'gewoon' een sluitertijd en een diafragma, met de iso waarde belicht je dan bewust onder.
Met andere woorden bij ISO invariantie schuif je niet met de sluitertijd, maar met de iso waarde en die schuif je naar onder.
Hooguit zou je meer ruimte creeren met het onderbelichten. En onderbelichten betekend bij de meeste mensen juist een kortere sluitertijd. (In dat geval dus minder beweging).

Maar begin eerst met het calibreren van je scherm.
Met een gecalibreerd scherm werken is alleen maar zinvol als het ergens tegen aan gecalibreerd wordt. Als daarna de foto's bekeken worden op niet gecalibeerde schermen kun je beter een scherm hebben dat daar redelijk mee overeenkomt.
Als je de foto richt op mensen met goedkopere schermen, mobiele schermen etc. kun je beter de foto daar op afstemmen dan op een top kwaliteit gecalibeerd scherm. Het is namelijk heel terleurstellend als je de foto fantastisch geoptimaliseerd hebt en deze komt bij de presentatie op een ander scherm relatief slecht over.

De ISO invariantie toepassen kan alleen als je in plaats van een hogere iso een lagere iso in combinatie met onderbelichting toepast.
Bij ISO 100 kun je het wel toepassen, maar dan lever je dynamisch bereik in, daartegenover heb je dan iets meer ruimte voor de hoge lichten.
Bij de eerste vraagstelling leek het er voor mij op dat er niet voldoende ruimte was voor de hoge lichten (overbelicht), dus zou deze techniek dan soelaas kunnen bieden.

Volgens het DP-review artikel kun je ook nog altijd beter 200 ISO toepassen, dan 100 met onderbelichten. Maar voor de hogere ISO waarden kun je de hogere ISO waarde ook in Postprocessing bereiken.

Zelf heb ik bij 4 dagen Praag mijn toestel al die dagen continu op Dynamic High had staan. Dus altijd 1 stop onderbelicht in RAW. Ook bij 100 ISO. Voordeel altijd een stop extra ruimte aan de bovenkant. Nadeel bij ISO 100 lever ik dus een stop aan dynamiek in (van 13.6 naar 12.6). Maar meestal waren er in dat geval ook wel hoge lichten in beeld. Zou ik heel nauwkeurig op de hoge lichten naar rechts hebben belicht hebben, dan zou ik soms gelijk, soms lager en soms hoger uitkomen.
Voor de hogere Iso's (vanaf 400 zeg maar) heb ik alleen maar voordeel van deze techniek.

Voor de RED camera worden alle ISO waarden altijd in postprocessing met software gedaan:
iso-speed-revisited
Deze keuze hebben ze niet voor niets gemaakt.

Ben

[ben42]

AlexB
DDat is waar voor de ruis, maar niet noodzakelijk voor banding, of voor de hoeveelheid informatie die je maximaal RAW vast kan leggen. Als je teveel gaat onderbelichten gooi je informatie weg, die je ook nooit meer terug kan halen. Je bent eigenlijk altijd beter af door bijvoorbeeld de keuze van clipping zelf te maken. Of dat zo praktisch is, is weer een ander verhaal. Zoals jij het blijkbaar toepast, dus binnen vrij nauwe grenzen, lijkt mij ook wel wat. Ga ik zeker eens proberen.

Tot op heden heb ik bij de D7000 bij normaal gebruik nog geen banding waargenomen. Zoals gezegd pas ik het niet in extreme mate toe. Maar met de Red camera doen ze dat volgens mij wel en ik weet niet of het daar een probleem is.

Banding.
Ik weet niet welke soort banding je bedoelt, maar ik ken 2 soorten. Beiden heb ik wel gezien bij de D70 maar niet bij de D7000.

Banding een.
B.v. in de lucht waar je duidelijk de overgang van de ene tint naar de andere tint ziet. Mooie voorbeelden hiervan werden gemaakt door de eerste marslander. Daar zag je een soort van tintenregenboog in de lucht, waar de tinten eigenlijk gelijdelijk zouden moeten overgaan. Bij Zwaar onderbelichten en daarna met software extra belichten was dit effect me de D70 ook heel goed zichtbaar de maken. (Al weer wat jaren geleden.).
Met de D7000 heb ik dit effect volgens mij nog niet gezien. Volgens mij wordt het veroorzaakt door een beperkt dynamisch bereik en bij de D70 denk ik veroorzaakt door het beperkte dynamische bereik van de opslag. (In Raw werden daar maximaal iets van 940 verschillende waarden opgeslagen, als je die dan maar versterkt trad volgens mij de banding op).

Banding twee.
Horizontale banden op gelijke afstand in de foto. Deze worden veroorzaakt doordat bij een DSLR gebruik gemaakt wordt van meerdere versterkers en meerdere A/D omzetters. Deze verwerken dan ieder een deel van de foto. (Volledige breedte en dan b.v. 1/10 van de foto.). Aantal versterkers is volgens mij bij de meeste DSLR's iets van 8 a 20. Deze versterkers en A/D converters zitten min of meer in de sensorchip ingebakken. Die versterkers en A/D converters zijn nooit helemaal gelijk. Als een versterker b.v. 1 procent meer versterkt dan is dit nog niet zo heel zichtbaar. Maar als de A/D converter een zeer klein foutje heeft, dan wordt dit nogal snel zichtbaar in de donkere delen. Hierdoor ontstaan dan ook banden in het beeld. (Bij de D70 kan ik die banden zichtbaar maken, bij de D7000 nog niet geprobeerd).


Bij Banding een, bij je afhankelijk van het dynamisch bereik van de 'gehele' trein. Achteraf de Iso opschroeven heeft 'weinig' invloed op het dynamisch bereik van de gehele trein.

Bij een ISO van 100 en 200 is de camera nog niet ISO-invariant, dus daar toepassen zal effect hebben op de kwaliteit.

Bij een ISO van 400 is voor de D7000 het dynamisch bereik nog maar 11.6, als dit wordt opgeslagen in 14 bits, maakt het niet uit of je de twee bovenste bits leeglaat, of dat de onderste twee bits alleen maar ruis bevatten. Je hebt toch maar 12 bits aan informatie.

Belicht je nu op 800 dan heb je nog maar een dynamisch bereik van 10.6.
Belicht je dan op 400 maar een stop onder (hetzelfde diafragma, dezelfde sluitertijd). Dan heb je een dynamisch bereik van 11.6 (van de ISO 400) -1 (van de stop onderbelichting) dat is dus weer een dynamisch bereik van 10.6. Bij de opname bij ISO 800 worden dan de hoge bits gebruikt, zeg maar 11 stuks en de onderste 3 bits bevatten alleen maar ruis. Bij de opname van ISO 400 wordt het bovenste bit niet gebruikt, maar bevatten de onderste 2 bits ruis. In beide gevallen worden dus evenveel bits gebruikt om de informatie op te slaan. In beide gevallen heb je 11 bits aan info en 3 bits die geen info bevatten, maar leeg zijn en/of ruis bevatten.

Met andere woorden. Mits binnen grenzen toegepast en als de camera ISO-invariant is, verlies je in die situaties geen informatie.

Vriendelijke groet,
Ben

Opmerking aantal bits en dynamisch bereik heeft wel een relatie, maar deze is niet exact 1 op 1. Hier presenteer ik alsof dat wel zo is.
Maar een bit meer betekend eigenlijk wel dat je 1 stop extra dynamisch bereik kunt opslaan.

[ATOR]

Met een gecalibreerd scherm werken is alleen maar zinvol als het ergens tegen aan gecalibreerd wordt. Als daarna de foto's bekeken worden op niet gecalibeerde schermen kun je beter een scherm hebben dat daar redelijk mee overeenkomt.
Als je de foto richt op mensen met goedkopere schermen, mobiele schermen etc. kun je beter de foto daar op afstemmen dan op een top kwaliteit gecalibeerd scherm. Het is namelijk heel terleurstellend als je de foto fantastisch geoptimaliseerd hebt en deze komt bij de presentatie op een ander scherm relatief slecht over.

Hier ben ik het absoluut niet mee eens, nog even helemaal los van hoe je jouw scherm denkt af te stemmen op alle wild variërende goedkope schermen. Je kunt foto's niet goed bewerken op een monitor waarop je niet duidelijk kunt zien wat er in de hele donkere en lichte tonen gebeurt, waarop neutraal grijs getint is en de kleurweergave beperkt en uit balans is. Je monitor moet je alles laten zien wat er te zien valt op een neutrale manier. Dan pas kun je beoordelen of je b.v. niet teveel detail in de uiterste donkere en lichte tonen hebt zitten zodat er op hogere contrast schermen niet teveel wegvalt, hoe de witbalans is en of huidtinten en andere kleuren natuurlijk overkomen. Je kunt niet bewerken wat je niet kunt zien. Daarom is het belangrijk dat je met een gekalibreerde goede monitor werkt.